انواع گردشگری سلامت
بازارهای گردشگری سلامت بر اساس فعالیت هایی که انجام می دهند، انواع گوناگون دارد، اما بعضی از الگوهای کلی نیز وجود دارند. (اسمیت 91:2010).

اینسکیپ،گردشگری سلامت را بسته به محیط طبیعی، دارای اشکال متنوع می داند.
کافمان و مولر گردشگری سلامت و انواع آن را در تصویر ذیل نشان می دهند. بر اساس این نمودار، گردشگری سلامت نیز همانند دیگر انواع گردشگری ، نوع خاصی از گردشگری است و گردشگران سلامت به دو گروه افراد سالم و بیمار تقسیم بندی می شوند.

 برگرفته از تقسیم بندی کافمان و مولر (گردشگری درمانی مربوط به افراد بیمار و گردشگری بازدارنده مربوط به افراد سالم)

پژوهش دفتر همکاری های فناوری در ایران، گستره موضوعی گردشگرسلامت را شامل سه زیرشاخه می داند و فعالیت های موجود در هر بخش را نیز نمودار زیر نشان میدهد:

 امروزه در بین همه محققین و سازمان های جهانی ، این طبقه بندی از گردشگری سلامت مورد قبول قرار گرفته که توسط جالاد ارائه شده است.

الف : گردشگری پزشکی :
گردشگری پزشکی (Medical Tourism)
رایج‌ترین و در عین حال حساس‌ترین زیرشاخه گردشگری سلامت مربوط به حوزه گردشگری پزشکی است. این سفرها معمولا به قصد درمان بیماری، عمل جراحی یا کنترل سلامت بیمار در کلینیک‌ها، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها صورت می‌گیرد. عمده سفرهای گردشگری پزشکی به مقصد کشورهایی است که از خدمات و امکانات مجهز پزشکی برخوردارند و هزینه‌های درمانی با قیمت مناسبی تمام می‌شود.

 در دنیا ، کشورهای مختلفی در زمینه گردشگری سلامت مشغول به فعالیت می باشند و هر ساله ضمن اتخاذ سیاست های راهبردی در این عرصه اقدام به جذب بیماران از سراسر دنیا مینمایند. 
البته این نوع گردشگری علاوه بر اتکا بر تخصص و علم پزشکی نیاز به وجود تجهیزات پیشرفته و خدمات مهمانداری مقاصد نیز می باشد.

کوپتا گردشگری پزشکی را ارائه خدمات پزشکی اثربخش (کیفیت بالا، ارزان) با همکاری خدمات گردشگری برای بیمارانی که به عمل های جراحی و دیگر خدمات تخصصی نیاز دارند، تعریف می کند. به زعم او گردشگری به عنوان ابزاری تسهیل کننده است که بدان وسیله خریداران، عرضه کنندگان خدمات پزشکی را شناسایی کرده، به آن مقاصد سفر می کنند و تطیلات و خدمات پزشکی را در آنجا دریافت می دارند(اوادزی و پاندا،2006)

این نوع از گردشگری در هر رده سنی می تواند وجود داشته باشد، اما بیشتر گردشگرانی با سنین بالاو بازنشسته، از کشورهای غربی به طور میانگین زنان 45 ساله مشتریان این نوع از گردشگری هستند. این مشتریان معمولا درآمد بالایی دارند، سطح بالایی از تحصیلات و زمان زیادی برای گردشگری و رفع نیازهای شخصی دارند(اسمیت،91:2010)

اسینو و سیوتن (20017) تخمین زده اند که در سال 2004 حدود 41000 نفر در انگلستان ، 6 ماه انتظار برای انجام جراحی های مختلف را تجربه کرده اند. همچنین در آمریکا بسیاری از افراد به دلیل هزینه بالای بیمه، نمی توانند از آن استفاده کنند و برای درمان هزینه های گزافی را باید بپردازند. (اقتباس از اسمیت ،150:2009)
گردشگری پزشکی می تواند در هر جایی انجام شود با این حال گردشگران ترجیح می دهند که در کشوری غیر از کشور خود آن را انجام دهند. مثل دندانپزشکی در مجارستان، عمل تغییر جنسیت در تایلند، عمل جراحی زیبایی در جنوب آفریقا و جنوب آمریکا(اسمیت90:2010)
علیرغم اهمیت گردشگری پزشکی، ادبیات پزشکی مطالب زیادی پیرامون فهم موضوع ارائه نمی دهد. در حقیقت هنوز ابهامات زیادی راجع به گردشگری سلامت و پزشکی وجود دارد.(کاررا و بریج 2:2006)
بوکمن(2007) گردشگری پزشکی را ارتباطی بین عرصه گردشگری و پزشکی می داند:
فعالیتی است اقتصادی که تجارت خدمات را در بر داشته و معرف پیوند حداقل دو بخش با هم می باشد پزشکی و گردشگری (بوکمن،1:2007)
اسمیت (2009) ضمن تعریف گردشگری پزشکی ، مشخصه جدیدی را به این عرصه وارد کرد که ارتباط بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را از نظر گردشگری پزشکی به خوبی نشان داد.
گردشگری پزشکی عبارت است از سفر به یک مقصد برای قرار گرفتن تحت یک سری درمان های پزشکی از جمله جراحی و یا دیگر امور پزشکی. همچنین می توان آن را درمان و بهبودی جهان اولی ها با قیمت های جهان سومی ها دانست.( smith.2009:102)
همچنین طیف گردشگری پزشکی را وسیع و شامل عمل های جراحی ضروری، مثل جراحی قلب، تا عمل های غیر ضروری و با اهمیت کمتر ، همچون جراحی های زیبایی و دندانپزشکی ، می داند.(smith,2009:151)

ب: گردشگری طبیعت درمانی(curative tourism):
سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت درمانی می‌گویند. این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، گنبد و غارهای نمکی ، آفتاب درخشان، لجن درمانی، ماساژ درمانی، حمام گیاهی و همچنین محیط زیست زیبا، پاک و آرام به منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی و یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل‌های جراحی صورت می‌گیرد. به لطف خدا، طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت درمانی را در اختیار انسان‌ها گذاشته است.

ج: گردشگری تندرستی (wellness tourism):
مسافرت به دهکده های سلامت و اسپاها برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی و در مواردی که گردشگربیماری جسمی ای نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند.
همچنین کافمان و مولر مطالعه ای بر روی گردشگری تندرستی در کشور سوئیس انجام دادند. آنها گردشگری تندرستی را چنین تعریف می کنند:" مجومعه تمامی وقایع روی داده در یک سفر که در آن مهمترین انگیزه افراد حفظ یا ارتقاء سلامتی شان می باشد. در این سفرها افراد در هتل های ویژه ای اقامت دارند. هتل های مذکور، خدمات جامعی را مشتمل بر شیوه و مهارت مراقبت های فردی، تناسب فیزیکی، مراقبت های زیبایی، تغذیه سالم و رژیم های مناسب، تمرین های ذهنی و آموزشی را ارائه می دهد."

د:گردشگري صحت و تندرستی /گردشگری پیشگیرانه
در این نوع سفر، گردشگر به دنبال آرامش است و برای رهایی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدید قوا، بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می‌شود. معمولا این گردشگران، بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره‌مندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغی‌ها، تنش‌ها و آلودگی‌های زندگی شهری هستند. در واقع استفاده از این امکانات هم از لحاظ روحی – روانی و هم از نظر فیزیکی سبب بازیابی توان فرد شده و انرژی لازم را برای ادامه فعالیت عادی وی فراهم می کند. افرادی که در این طیف دسته بندی می شوند، ناراحتی یا بیماری خاصی ندارند بلکه با استفاده از امکانات طبیعی در واقع از بروز بیماری و ناراحتی جسمی و روحی جلوگیری می کنند.

یکی از جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای گردشگری درمانی در حوزه‌ی آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی شناسایی شده است. از دیگر جاذبه‌های گردشگری تندرستی در ایران، وجود هتل‌ها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی و یا کوهستانی است. که افراد می‌توانند در آرامش کامل در محیط زیست پاک تندرستی خود را بهبود بخشند.
بعضی از محققان گردشگری اسپا را به عنوان زیر شاخه ای جداگانه معرفی می کنند و آن را نوعی از گردشگری می دانند که بر آرامش بدن با استفاده از آب درمانی (مثل آب های معدنی، استخر های آبگرم، اتاق های بخار و سونا ) تاکید دارد و به توانبخشی و استراحت بدن کمک می کند.(اسمیت 85:2009) اگر تعاریف گوناگونی که از گردشگری سلامت ارائه شده است را همراه با زمان ارئه آن تعاریف در نظر بگیریم، این جمع بندی حاصل می شود که تعاریف متناسب با توسعه یافتگی گردشگری سلامت ارائه شده اند. یعنی زمانی که اتحادیه بین المللی سازمان های رسمی مسافرتی در سال 1973 تعریف خود از گردشگری سلامت را ارائه داد، این مفهوم تنها به استفاده از آب های معدنی و آب و هوای سالم محدود می شد. با افزایش مسافرت بیماران برای دریافت خدمات جراحی به نقاط مختلف جهان، محققان این پدیده را نیز قلمرو گردشگری سلامت وارد نمودند. شواهد این موضوع را می توان در تعاریف کافمان و مولر، جالاد، هراهشه، کاررا و بریج ملاحظه نمود. مع هذا هنوز تعریف واحدی از گردشگری سلامت و انواع آن که مورد قبول همه پژوهشگران باشد ارائه نشده است. باید پذیرفت که برای حصول به یک تعریف دقیق، ابهامات زیادی می بایست مرتفع شوند. به عنوان مثال بر اساس برخی تعاریف، همراهان بیمار نیز جزو گردشگران سلامت طبقه بندی می شوند. حال آنکه دسته دیگر ، همراهان را از این مقوله مستثنی می کنند به همین دلیل تعریف ارائه شده از گردشگری سلامت توسط کارا و بریج (2006)، و تقسیم بندی جالاد به نسبت دیگر تعاریف و تقسیم بندی ها کامل تر است:
گردشگری سلامت (health tourism) سفری سازمان یافته از محیط معمول زندگی به منظور حفظ سلامتی، یا انجام معالجه برای حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد است که در این خصوص گردشگری سلامت دارای اقسام گردشگری پزشکی، گردشگری درمانی، و گردشگری تندرستی می گردد.